MARGULAN UNIVERSITY-НІҢ ҒАЛЫМДАРЫ ЕРЕКШЕ ҚҰЖАТ – ӘЛИХАН БӨКЕЙХАННЫҢ ХАТЫН ТАПТЫ

07.04.2023

Әлкей Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университетінің ғалымдары ғылыми-зерттеу экспедициясы барысында Семей қаласының мұрағатынан бірегей құжат – көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері, «Алаш» ұлттық-демократиялық партиясының ұйымдастырушысы әрі жетекшісі Әлихан Бөкейхановтың хатын тапты.

Алаш-Орда төрағасы Әлихан Бөкейханов 1918 жылғы 20 маусымдағы хатында Семей әскери штабына кері шақырылған Ахмет Байтұрсыновтың орнына Алаш-Орда Бүкілқырғыз Халық Кеңесі Ұлттық полиция басқармасының өкілі Әбікей Сәтбаевтың тағайындалғаны туралы хабарлайды.

20 ғасырдың басындағы Қазақстан ағарту, білім беру ісінің жарқын өкілдерінің бірі Әбікей Сәтбаев 1881 жылы Павлодар ауданы Баянауыл ауданы Шадра ауылында (кейін Қ.И. Сәтбаев атындағы совхоз) дүниеге келген.

Көрнекті ұстаз Павлодар орыс-қазақ мектебінде мұғалім болып жұмыс істеді, кейін губерниялық оқу бөлімін басқарды, Семей мұғалімдер семинариясында сабақ берді, Семей педагогикалық техникумының бірінші директоры болды.

Әбікей Сәтбаев – Қаныш Сәтпаевтың ерекше құрметтеп, алған тәлім-тәрбиесіне ризашылығын білдірген немере ағасы. Оның шәкәрттері қатарында қазақстандық ғалым, археолог Әлкей Марғұлан.

Әбікей Сәтбаев – «Алаш-Орда» ұлт-азаттық қозғалысының мүшесі. Ол ұлт-азаттық қозғалыстың көсемі, ағартушы, жазушы, ғалым Ахмет Байтұрсыновты жақсы білетін, жақын араласқан. Оның «Алаш» партиясындағы серіктері Мұхтар Әуезов, Жүсіпбек Аймауытов және т.б. қоғам қайраткерлері болған. 1937 жылы Әбікей Сәтбаев тұтқындалып, ату жазасына кесілді.

Құнды жәдігер Семей қаласындағы Жаңа заман тарихының құжаттамалық орталығынан табылды.
Марғұлан университетінің ғалымдары Әсел Аманова мен Аймекен Сыздықова Павлодар облысы мемлекеттік мұрағаты басшысының орынбасары Надежда Кубикпен бірге саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау жөніндегі облыстық комиссияның жұмыс тобының құрамында жұмыс істеп қайтты.

Бұл Қазақстандағы ең көне мемлекеттік мұрағат, оның қорларында Павлодар Ертіс өңірінің қоғамдық-саяси және экономикалық тарихын көрсететін құжаттар бар.

Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі облыстық комиссияның мүшесі, Марғұлан университетінің доценті Әсел Аманова жұмыс барысында тарихымыздың қасіретті беттеріне жарық түсіретін, саяси қуғын-сүргіннің құрбаны болған адамдардың есімдерді ақтайтын құжаттар анықталып, көшіріліп жатқанын айтты.

«Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 2020 жылы Қазақстанда Саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссия құрылды. Оның жұмысын жүйелі ұйымдастыру үшін барлық қалаларда облыстық комиссиялар жұмыс істей бастады. Қазір көптеген құжаттардың құпиясы жойылып, сотталғандар туралы материалдар зерттеуге қолжетімді болды», - деді ол.

Болат Мусин мен оның орынбасары Марина Перебееваның жетекшілігімен Семейдің Жаңа тарихты құжаттандыру орталығы мамандарының қолдауының арқасында жемісті жұмыс істеп, өлкеміздің тарихына жаңалық қосатын, облыстың мемлекеттік мұрағат қорына түпнұсқа ретінде енгізілетін аса құнды құжаттарды анықтауға мүмкіндік туды.

Жиналған материадарл негізінде құжаттар жинағын шығару жоспарлануда.